KAPITULO I
Importansya kan
Saro sa nakakumbinse sa sako na gibuhon asin ipahayag an siring na tema iyo an pagbisto sa sadiri asin sa kapalibutan na sakuyang kinabibilangan bilang sarong Bikolano. Ako sarong katutubong Bikolano. Mawot ko na mabisto pa an sakuyang sadiring kinadakulaang kaisipan. Ini makatatabang tanganing matabangan an mga tawo, orog na an mga Bikolano na pahalagahan o analisahon an kamugtakan nin buhay ninda ngonyan. Ika ngani ni Moga,[1] “Another dimension of experience that lights up the value of human life is our sense of the past.”[2] An pag-adal na ini minapahayag man nin pasasalamat sa mga ninuno kan surat kan
An pag-adal man na ini makakatabang sa mas hararom na pag-intindi sa lingwaheng Bikolnon na an kahulugan mayaman na gayo na minsan maski mga Bikolano ngonyan dai na aram kun ano an tunay na kahulugan nin huli sa pagpasipara kaini. Sa paaging ini, mapapayaman kan
Kasabay kan pagbisto sa sadiring identidad an pag-adal kan kaisipan kan nakaagi dakula man na tabang sa presenting sitwasyon kan kan ikararahay kan
Asin bako sana iyan, an pag-adal kan sadiring pilosopiya mas orog pang nakakapayaman igdi ta dikit-dikit mas nakakalot an mga gintong kaaraman bako lang kan naka-aging panahon kundi pati itong mga Bikolano na nagpatalubo pa kan kaisipan kan
Metodo sa Paghanap nin Datos
Mayong laybrari an makapagtatao kan gabos na libro na kaipuhan kan sarong parasiyasat o mayong laybrari na igwang kumpletong kopya kan
Sarong problema siguro an pagigin lokal kan sakuyang tema na napapanungod sa Bikol. Limitado sana an mga libro na manunungod sa Bikol sa mga laybrari na sakuyang dinumanan. Maski an mga libro na nagpapaliwanag sa pilosopiyang Filipino hanapon man na gayo. Marhay na sana ta igwang mga tawong may marhay na boot na nagtabang sa paagi nin pagpasubli asin paghanap man kan
Dakulang tabang man an paggamit kan
Pagrani sa Datos
Sakuyang ini-oorgulyo an sakuyang dinakulaang lahi. Ako sarong Bikolano. An estadong ini dakulang tabang sa sakuya tanganing tuludon ako sa mas mabusising pag-adal nin huli ta an gibong ini nag-itsurang salming sa sakuyang atubang tanganing hilngon an kagayonan na nabubuhay sa isip kan mga Bikolano. Sakuyang pinagtyagaan na bungkalon an mga datos na itinanon pa kan suanoy na panahon kan satuyang mga ninuno. Minsan ngani, may mga bagay na dai ko maintindihan nin marhay kun kaya naghahapot-hapot ako sa ibang tawo na mas nakakaaram orog na an mga gurang na iyo an mga nagsi-ako kan mga pagtubod na ini. Siguro mananggad, hoben pa an sakuyang isip, alagad nin huli ta ako myembro asin sakop kan rona nin Bikol o kan lahing Bikolnon asin naimpluwensyahan man kan inaapod na Volksgeist[10] kan mga Bikolano, igwa na man ako nin kapital sa pagtao nin linaw sa isyu gamit an sakuyang dinakulaang kaisipan asin ekspiryensya na nag-ugat pa sa naka-agi. An pagsiyasat na ini ginibo bako para sana makasurat nin sarong pag-orolay. Kundi saro man ining pagsiyasat para maipabisto man sa ibang lahi an kaisipang Bikolnon. Orog sa gabos, an suraton na ini naisurat sa paagi nin tyaga asin pagkamoot sa sadiring lahi.
[1] Si Rev. Fr. Michael Moga, S.J. sarong paratukdo nin pilosopiya. Sya an kagsurat kan mga pilosopikong surat Philippines
[2] Michael D. Moga, What Makes Man Truly Human?: A Philosophy of Man and Society (Makati City, Metro Manila: St. Pauls Philippines, 1995). 14.
[3] Ibid.,15.
[4] Kristine Ann M. Velasco, Kampeon ng Filipino (Halaw mula sa talumpating binigkas ni Prof. Florentino Timbreza sa Kabayan Gawad Guro 2002). Makukuha sa: http://www.seasite.niu. edu/Tagalog/New_Intermediate_Tagalog/ Readings/kabayan_articles/kampeon_ng_filipino.htm. Siniyasat kan petsa 27 kan
[5] Sarong dalubguro sa pilosopiya si Rainer R.A. Ibana sa Ateneo de Manila University. Nagtapos sya nin Batsilyer asin Pagkadalubhasa sa Sining sa AdMU asin kan Pagkadukturado sa Fordham University kan
[6] Ibid., 307.
[7] Cf. Wilmer Joseph Tria, pakikipag-olay na ginibo kan kagsityasat, tape recording, Madrigal Building for Social Entrepreneurship, Ateneo de Naga University, Syudad nin Naga, petsa 11 kan Nobyembre 2007. Makukua an bilog na transkripsyon kan
[8] Lourdes J. Custodio, Ph.D., Select Readings : Philosophy of Education, Cultures and Values (España, Manila
[9] Wilmer Joseph Tria, “Yaon: Sarong Pamimilosopiyang Bikolnon,” saro sa limang Academic Writings in the Bikol Language na makukua sa An Satuyang Tataramon: A Study of the Bikol Language (Philippines
[10] An Volksgeist nangangahulugan na pilosopiya nin buhay. Mas papalawigon an pagpaliwanag kaini sa masurunod na mga kapitulo.
